Een referendum kan, over alles. Maar niet daarover natuurlijk

Misschien is dat blinde geloof in de absolute goedheid van het onzichtbare nu net de prijs die we moeten betalen voor het leven in een land dat spijts vele interne conflicten toch maar mooi bleef samenhangen. Maar misschien ook niet

Goed, off the record kletsende politiemensen kunnen natuurlijk alles beweren. En figuren als Jean Nicolas kunnen alles aan het papier toevertrouwen. Daarom hoeven we er ons nog altijd niks van aan te trekken. De afgelopen weken kregen we Rudy Bogaerts, de voormalige privé-leraar van Prins Laurent, die aanvoerde dat het Paleis in Laken aantoonbaar valse informatie verspreidt over de diploma's van de prins en Humo verder nog liet optekenen: "Misschien blijkt binnenkort wel dat hij tegen 140 per uur iemand heeft doodgereden op de Waterloose Steenweg in Ukkel." Gratuiter kan niet, zeker als blijkt dat Bogaerts, uitgever van het Franstalige satirische weekblad Père Ubu, nog meer "onthullingen" in het vooruitzicht stelt. Het woord chantage is al voor minder gebezigd.

Heeft prins Laurent iemand dood gereden in Ukkel? Neen. Heeft hij er met een van zijn vele wagens tegen 140 kilometer per uur door het centrum geraasd. Jawel, tenminste, als we de berichten daarover vorige maand in de Franstalige pers mogen geloven. En die klonken toch vrij feitelijk. Het was ook absoluut niet de eerste keer dat we mochten vernemen dat prins Laurent geen boodschap heeft aan verkeersregels. Is de prins ooit al voor een politierechtbank verschenen? Neen. Elke Belg met een palmares als het zijne, of dat van zijn vader, was zijn rijbewijs allang kwijt. Behoorden ze niet tot het hof, dan was minstens een van hen zeker al eens streng toegesproken door een rechter die iets zou hebben gezegd in de trant van: "Mijnheer, u bent een gevaar voor de samenleving."

Het is nog nooit gebeurd en het zal nooit gebeuren, zolang er zoiets bestaat als een juridische onschendbaarheid voor potentiële troonopvolgers. Nu, velen onder ons hebben wel eens last van een zware voet, en een overgrote meerderheid kwam thuis zonder boete. Een boete voor een prins of een koning zal het verkeer niet veiliger maken. Maar wat als blijkt dat koning Albert II, zoals Jean Nicolas zonder enige ernstige bewijsvoering beweerde, een zwarte rekening heeft in Luxemburg? Nogmaals: het is een puur hypothetische gedachte, net zo hypothetisch als de stelling dat de ware booswicht achter Marc Dutroux in Laken dient te worden gezocht. Maar wat dan? Dan gebeurt er net zo goed niks. Dan blijft het net zo onmogelijk een gerechtelijk onderzoek in te stellen, laat staan tot een rechtszaak te komen.

Begin jaren tachtig stonden de kranten kortstondig bol van het Féluy-schandaal: iets met een of andere oude Navo-pijplijn, aanwijzingen over smeergeld en over zwarte rekeningen bij enkele Belgische banken. Een rechtszaak is er nooit gekomen. Reden: er waren 'aanwijzingen', niet eens bewijzen, dat ook leden van het hof hierbij betrokken waren. Niet eens als belanghebbende partij, maar als mogelijke bezitter van een niet zo koosjere financiële rekening.

Een gerechtelijk onderzoek dat in de richting wijst van het hof verliest op slag elke juridische waarde. Er zijn nog voorbeelden, alle even onzeker en hypothetisch, want berustend op 'aanwijzingen' die verder nooit konden worden uitgeklaard. Idem dito voor het politieke spel rond het klooster van Opgrimbie. Al wie het dossier een beetje heeft gevolgd, voelt aan zijn kleine teen dat er redenen zijn om te veronderstellen dat hier misschien, eventueel, sprake kan zijn geweest van iets als een interventie van het hof. Misschien was het maar een onschuldig telefoontje, helemaal niet bedoeld om minister Van Mechelen tot zoveel bochtenwerk te dwingen. Het probleem is dat niemand het weet en niemand het ooit zal kunnen weten. Zoals niemand met zekerheid kan zeggen hoe dat nu zat met Jean-Luc Dehaene, en waarom die in 1988 geen premier mocht worden, de rol van het hof bij de overname van de Generale en in het Sabena-dossier

En daarmee is de hele logica achter het juridische kader rond de Belgische monarchie geschetst. Wij zijn met zijn allen bij wet verplicht om aan te nemen dat leden van de monarchie heiligen zijn die nooit of te nimmer - zelfs niet per abuis of door een stom misverstand - iets fout kunnen doen. Sterker nog, een vermoeden van het tegendeel in een gerechtelijke procedure leidt onverbiddelijk tot de nietigheid ervan. Met als akelige bijkomstigheid dat eventuele echte criminelen, van wie wel is aangetoond dat ze de wet hebben overtreden, vrijuit gaan, gewoon doordat ze de eer en het genoegen beleven voor te komen in een gerechtelijk dossier waarin wordt melding gemaakt van een lid van het hof. Met echte criminelen moet je uitkijken. Ze zijn in staat om via de techniek van valse sporen leden van het hof te betrekken bij een zaak waar ze niks mee te maken hebben, en langs die procedurele weg eveneens onschendbaarheid af te kopen. In 1830 zal het vast onvoorstelbaar zijn geweest dat iemand zo gemeen kan zijn. Het is moeilijk te geloven dat dan vandaag nog steeds is.

Niet alleen daarom, maar om nog tal van andere redenen moet het als burger of politicus in dit land mogelijk zijn de rol van de monarchie ter discussie te stellen. Binnenkort kan dat. Per referendum. Dat idee was ook ooit, ten tijde van zijn eigen burgermanifest, absoluut taboe in de Wetstraat, merkte Guy Verhofstadt deze week op in Polspoel & Desmet. Maar binnenkort kan de burger, mits een voldoende aantal handtekeningen worden verzameld, toch maar mooi alles ter stemming voorleggen aan de rest van de bevolking.

Ook de rol van monarchie? Hilarisch lijkt de beste omschrijving voor de reactie van Verhofstadt. Ja maar, moet dat écht? De monarchie functioneert toch prima? Het werd niet zo letterlijk gezegd, maar het kwam wel hierop neer: over álles kan een referendum worden georganiseerd, maar niet over de rol van het vorstenhuis. En de invloed van het vorstenhuis op de politieke besluitvorming... bwah. Niet overdrijven.

En zo beet de slang weer in zijn eigen staart. Er is geen enkele objectief bewijs van ongeoorloofde tussenkomsten van het hof in wat voor gerechtelijk of politiek dossier ook. Om de eenvoudige reden dat aanwijzingen in die zin nooit kunnen worden geobjectiveerd. In politieke dossiers omdat de kroon niet mag worden ontbloot, in juridische omdat ze bij wet onschendbaar is.

Misschien is dat, zoals oudere grondwetspecialisten ons voorhouden, net goed. Misschien is dat blinde geloof in de absolute goedheid van het onzichtbare nu net de prijs die we moeten betalen voor het leven in een land dat spijts vele interne conflicten toch maar mooi bleef samenhangen en waar het prettig is om te leven. Maar misschien ook niet. Echt een onderwerp voor een referendum zou je zeggen. Het lijkt zelfs een hele opgave om een beter onderwerp te bedenken.

Jammer maar helaas.

De Morgen, pagina 20, 1127 woorden
© 2002 Uitgeverij De Morgen n.v.

05-01-2002 Douglas De Coninck